Paragraaf 3

Zuivere stoffen en mengsels

De meeste stoffen om ons heen zijn mengsels. Zo bestaat lucht uit zuurstof stikstof en nog enkele andere gassen. Beton bestaat uit water, cement, zand en grind. Ook olie, sinaasappelsap en koffie zijn mengsels van stoffen. Maar hoe bepaal je of een stof een mengsel is?

Zuivere stoffen en mengsels

mengsel

Een mengsel bevat meerdere stoffen, dus bestaat het uit moleculen van meerdere soorten.

Bijvoorbeeld: deeg is een mengsel van water en meel, rook van lucht en roet, brons van koper en tin.

zuivere stof

Een zuivere stof bestaat uitmoleculen van één soort.

Mengsels en vloeistoffen:

Er zijn drie soorten mengsels met vloeistoffen: een oplossing, een suspensie en een emulsie.

Oplossing

Een oplossing is een helder mengsel van een vloeistof en een andere stof; die andere stof kan een vloeistof, een vaste stof of een gas zijn.

Bijvoorbeeld: een glas water waar een suikerklontje in is opgelost.

Een oplossing hoeft niet altijd kleurloos te zijn.

LET OP: kraanwater is een oplossing, want er zitten allerlei stoffen in opgelost, zoals kalk.

Suspensie

Een suspensie is een troebele vloeistof waarin kleine korreltjes van een vaste stof zweven.

Bijvoorbeeld: verf (een suspensie van kleurstof en water/terpentijn), of verse jus d’orange.

Emulsie

Een emulsie is een troebele vloeistof waarin kleine druppels van een andere vloeistof zweven. Een emulgator zorgt ervoor dat dit mengsel zo blijft bestaan.

Bijvoorbeeld: mayonaise is een emulsie, dit is een mengsel van olie, water en eigeel. Het eigeel zorgt ervoor dat de olie en het water zich met elkaar vermengen en is hier dus de emulgator.

Emulgator

Zoals eerder al is verteld: een emulgator zorgt ervoor dat de vloeistoffen van een emulsie zich goed kunnen mengen: zonder emulgator zouden de vloeistoffen weer ‘ontmengd’ raken. De ene vloeistof zou dan bovenop de andere drijven. Een emulgator houdt dit tegen.

Verschil oplossing en suspensie

Molecuulvoorstelling maakt het verschil tussen een oplossing en een suspensie duidelijk. In een oplossing zitten de moleculen van de vaste stof en de vloeistof helemaal door elkaar heen. De vloeistof blijft helder. In een suspensie heb je korreltjes van moleculen van de vaste stof die bij elkaar zitten. De korreltjes zweven in de vloeistof en maken de vloeistof troebel.

Extra stof: Chemische reacties

Als je stoffen met elkaar mengt kunnen die stoffen op elkaar gaan reageren, en dan verdwijnen de stoffen waar je mee begon en ontstaan er nieuwe stoffen.

Beginstoffen en reactieproducten

Met de molecuulvoorstelling zeg je dat bij een reactie moleculen van de beginstoffen in stukken uit elkaar vallen. Met deze stukken vormen zich de nieuwe moleculen van de reactieproducten.

Beginstoffen bestaan dus uit de moleculen waarmee je begint. De reactieproducten bestaan uit de nieuwe moleculen die zich vormen.

Chemische (of scheikundige) reactie

Chemische reacties zijn reacties waarbij beginstoffen veranderen en waarbij nieuwe stoffen worden gevormd.

(beginstoffen worden reactieproducten)

Bijvoorbeeld: als je een stof verwarmt, kan er een reactie optreden, zoals het doorzichtige eiwit in een vaste witte stof verandert bij het koken of bakken van een ei.

Een chemische reactie geef je kort weer in een reactieschema:

Beginstoffen → reactieproducten.

Hier nog even de dingen die hier rechts genoemd staan in het kort:

Mengsel: twee of meer stoffen door elkaar gemengd.

Suspensie: vloeistof met onoplosbare deeltjes. Het is troebel.

Emulsie: Verspreiding van een vloeistof in een andere vloeistof, dit gebeurt wanner de eerste vloeistof niet-oplosbaar is.

Emulgator: zorgt ervoor dat twee stoffen toch met elkaar mengen.

zuivere stoffen: stoffen waar maar 1 soort moleculen in zit.

beginstoffen: één bepaalde stof die verandert nadat het in aanraking is gekomen met een andere stof.

reactieproducten: de stof die gevormd is door de reactie die ontstaat als twee stoffen met elkaar in aanraking komen.

Extra stof: andere mengsels

Mengsels komen voor in allerlei combinaties van gas, vloeistof en vaste stof. Die worden hieronder ook genoemd, ze zijn genummerd.

1. vaste stof lost op in een vloeistof

Een oplossing, zoals een glas water met een suikerklontje erin opgelost

2. een vaste stof mengt met een vloeistof

Een suspensie, bijvoorbeeld verf (kleurstof met water / terpentijn)

3. vloeistof mengt met een vloeistof

Een emulsie, bijvoorbeeld mayonaise: dat bestaat uit een mengsel van olie, water en eigeel (= emulgator)

4. Vaste stof en andere vaste stof

Bijvoorbeeld muesli of brons. Zie uitleg hieronder.

Heterogeen mengsel

Een heterogeen mengsel is een mengsel waarbij je met het blote oog kunt zien dat het een mengsel is.

Bijvoorbeeld: bij muesli zie je gelijk dat het een mengsel is.

Homogeen mengsel

Een homogeen mengsel is een mengsel waarin je de bestandsdelen niet kunt onderscheiden.

Bijvoorbeeld: een mengsel van vaste stoffen is bijvoorbeeld het metaal brons. Dat is een mengsel van koper en tin. Het mengsel maakt het metaal erg had. Dit kun je niet zomaar zien met het blote oog.

5. Gas in een vloeistof

Een voorbeeld van een mengsel van gas in een vloeistof is koolzuurgas in limonade, maar ook de lucht in het water van je aquarium.

Het gas gaat uit de vloeistof als je schudt of als je de vloeistof warm maakt.

6. Gas in een vaste stof

Een voorbeeld van een gas in een vaste stof is piepschuim, maar ook een spons.

7. Vaste stof in een gas

Een voorbeeld van een mengsel van een vaste stof in een gas is rook. Rook bestaat uit kleine korreltjes roet die zweven in de lucht.

8. Vloeistof in een gas

Een voorbeeld van een mengsel van een vloeistof in een gas zijn wolken bestaan uit hele kleine waterdruppels die zweven in de lucht.

9. Gas in een gas

Een voorbeeld van een mengsel van gassen, is lucht. Lucht bevat o.a. zuurstof, stikstof en vaak waterdamp.

“

„

Gebruik

ook de

ezelsbruggetjes

bij deze

paragraaf!

Proefjes

Wat is een heterogeen mengsel?

Een heterogeen mengsel is een mengsel waarbij je met het blote oog kunt zien dat het een mengsel is.

Het Griekse woord ‘heteros’ betekent ander of verschillend. Bij een heterogeen mengsel kun je dus met het blote oog zien dat er een andere, verschillende stof is: Je kunt met het blote oog de bestanddelen onderscheiden, en je kunt dus zien dat het een mengsel is

Wat is een homogeen mengsel?

Een homogeen mengsel is een mengsel waarin je de bestandsdelen niet kunt onderscheiden.

Het Griekse woord ‘homos’ betekent gelijk. Bij een homogeen mengsel lijkt het dus alsof de stoffen gelijk zijn:je kunt met het blote oog de bestanddelen niet onderscheiden, en je kunt dus niet zien dat het een mengsel is.

Ezelsbruggetjes

Proefjes die je bij de uitleg van deze paragraaf kunt doen:

Bij deze paragraaf horen helaas geen proefjes.